دهستان کوخرد

دهستان کوخرد یکی از دهستان‌های بخش کوخرد از توابع شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران است. این دهستان، شامل ۲۷ روستای بزرگ وکوچک است.

مرکز این دهستان، روستای کوخرد است که براساس اطلاعات موجود در مرکز آمار ایران، مرکز دهستان در ۵۴ درجه و ۲۹ دقیقه طول شرقی و ۲۷ درجه و ۵ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است. ارتفاع متوسط این دهستان از سطح دریا ۲۷۸ متر است.

جمعیت دهستان کوخرد طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، برابر با ۵٬۹۵۰ نفر (۱٬۲۰۶ خانوار) بوده‌استکه از اهل سنت و از شاخه شافعی هستند. این دهستان دارای دفتر پست، برق، لوله‌کشی آب، تلفن، بانک، آب انبار برکه، دبستان مدرسه راهنمایی ودبیرستان است.

روستای کوخرد در فاصلهٔ ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر بستک و در ۲۳ کیلومتری شهر جناح و بر سر راه آسفالت سراسری و ارتباطی شهرستان بندر لنگه با شهرستان لارستان واقع شده‌است. فاصله کوخرد تا بندر لنگه ۱۲۵ کیلومتر و تا شهر لار ۱۵۵ کیلومتر است.

جاده ارتباطی بین استانی لار - بندر لنگه درست از وسط دهستان می‌گذرد و دهستان را به دو قسمت می‌کند که تأثیر زیادی برتوسعهٔ فضایی - کالبدی بافت دهستان و نیز گسترش واحدهای خدماتی - تجاری داشته‌است.

دهستان کوخرد از شمال به رشتهٔ کوه ناخ و از سمت جنوب به رودخانه مهران و کوه خآب و از سمت مغرب به دهستان هرنگ که دیگر دهستان بخش کوخرد است، واز سمت مشرق به روستای چالهٔ کوخرد محدود می‌گردد.

دهستان کوخرد یکی از قدیمی‌ترین دهستان‌های بخش کوخرد در شهرستان بستک هرمزگان است. از گفتاره کهن سالان روایت است که کوخرد زرتشتینشین (گبر) بوده‌است و پنج هزار سال قبل از اسلام تاریخ دارد و در زمان قدیم به نام شهرسیبه معروف بوده‌است. کتاب تاریخ کامبریدج عن تاریخ ایران، جلد ششم از کوخرد وکاروان‌های بازرگانی و راه‌های آن دوران نام برده‌است.بنا به گفته ریش‌سفیدان محل، نام قدیم کوخرد سیبه بوده‌است و حاکمان این محل مناطق بسیاری را زیر نظر داشته‌اند به طوری که خرما و محصولات کشاورزی از بستک و روستاهای اطراف آن که تحت تصرف آنها بوده به سیبه «کوخرد» انتقال داده می‌شده‌است و در «بازار سیبه» که یکی از مشهورترین بازار منطقه در آن دوران بوده‌است به عرصهٔ فروش گذاشته می‌شده‌است.^{[نیازمند منبع]} مردم سیبه پس از ورود دین اسلام در عهد خلیفه دوم عمربن خطاب مسلمان می‌شوند و نام سیبه را به «کُویِ خِرَد» تغییر می‌دهند که به معنای دیار عاقلان و دانایان و خردمندان و هوشیاران است که در اثر کثرت استعمال و با گذشت زمان به کوخرد تبدیل می‌شود.^{[نیازمند منبع]} روستای کوخرد در ۲ کیلومتری شمال رودخانه مهران واقع است.

دهستان کوخرد در جلسه مورخ ۲۸ / ۶/ ۱۳۸۳ هیئت دولت بنا به پیشنهاد شمارهٔ مورخ ۲۹ / ۶/ ۱۳۸۳ وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری- مصوب ۱۳۶۲- با رعایت تصویب نامه شماره ۵۸۵۳۸/ت۲۶۱۱۸هـ مورخ ۲۲ /۱۲ /۱۳۸۰ تغییرات و اصلاحات تقسیماتی زیر را در استان هرمزگان ارتقاء دهستان کوخرد تصویب نمودند. «دهستان کوخرد» «دهستان کوخرد » ۲۷ روستا توابع دارند که در سمت مشرق دهستان قرار دارند و به شرح زیر می باشد: « آسو (بستک)، بار ، بار ترک ، بدمستان ، بربار ، پر احمد ، پر درو ، تخت گرو (نخل گرو)، تشتو ، تلخ اطهر ، چاله ، چارون ، دیخور ، دهنو کوخرد ، صالح‌آباد (شهرک فجر)، عالی جان ، کرون (بستک) ، کنارزرد ، کوخرد ، کوران ، کوردان ، گریند ، گوچی ، لاور شیخ ، لاور دین ، مِهران ، پس دوچنگ ، مزاجان و یُرد در تابعیت شهرستان بستک است.».

در آن زمان^{[نیازمند منبع]} مرکز بلاد یا منطقه، روستای کوخرد (سیبه) بود. در آن دوران افرادی بنام حاکم زندگی می‌کردند، قلعه وقشون هم داشتند واز مردمان فقیر هفتاد یا هشتاد روستای توابع باج و خراج می‌گرفتند و ازاین راه امرار معاش می‌کردند، نخلستان‌های اطراف بستک وزمین‌های کشت دیم به کُوخِردی‌ها تعلق داشت، هرسال یک بار از کوخرد افرادی به بستک می‌آمدند ودرختان میوه را غرس می‌کردند، کوخرد قدیمی‌ترین مناطق شهرستان بستک است. آثار و بناهای تاریخی بسیاری وجود دارد که گویای این قدمت وتاریخ است.^[۵][۶] دهستان کوخرد که تاریخ گذشتهٔ آن به دورهٔ قبل از اسلام بر می‌گردد بدین صورت در زبان عامیان وجود دارد که مردمانی در شهر بزرگی بنام «شهرسیبه» زندگی می‌کردن که این مردمان بر اثر سیلی عظیم که از آبراه‌های کوه‌های شمال آن کوه ناخ بوجود آمده از بین رفته‌اند و تعدادی باقی‌مانده‌اند که بنای روستای کوخرد را نهادند.

در این دهستان آثار بسیاری از گذشتگان دور مردمان «شهرسیبه» بدست آمده‌است. آثار تاریخی گوناگونی نیز وجود دارد که هر عابری یا هر شیفته تاریخی به سوی او می‌شتابد.

آثار تاریخی

دوگنبدان

مجموعهٔ دو گنبدان، آرامگاه علمای کوخرد است. این آرامگاه‌ها در میان گورستان دهستان کوخرد و در هزار متری غرب دهستان واقع شده‌است. این بنای تاریخی توسط یکی از مشهورترین معماران شهرستان بستک، حاج محمد شریف کاظم معمار بنیادگذاری شده‌است. این بنای تاریخی و مذهبی، به عنوان یکی از آثار ملی توسط سازمان میراث فرهنگی کشور با نام «مجموعهٔ دو گنبدان» به ثبت رسیده‌است. این اثر برجسته و تاریخی بین سال‌های ۱۱۴۹ تا ۱۱۵۱ه. ق. ساخته شده و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. مجموعهٔ دو گنبدان، در ابتدای ورودی مرکز بخش کوخرد از مسیر بستک به کوخرد و در غرب کوخرد قرار دارد. این اثر فرهنگی به سبک و شیوه معماری هندی ساخته شده‌است و چندین بار توسط خیرین و انجمن میراث فرهنگی کوخرد بازسازی شده‌است.

شهر باستانی سیبه

شهر سیبه (کوخرد) یکی از شهرهای باستانی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران است. این شهر تاریخی (ساسانی) در بخش کوخرد واقع است. بخشی از این شهر تاریخی در حال حاضر زیر دهستان کنونی «کوخرد» مدفون است و روی بخش دیگری از آن گورستان، این دهستان قرار گرفته‌است. باستان‌شناسان از آن به عنوان شهر فراموش شده ساسانیان یاد می‌کنند.

حمام سیبه

حمام سیبه نام گرمابه‌ای تاریخی است در روستای کوخرد از توابع بستک واقع در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان. حمام سیبه که برای منطقه حائز اهمیت است به گفته باستان‌شناسان مربوط به دوره قبل از اسلام است. حمام سیبه، از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. حمام سیبه به صورت برکه‌ای سربسته با شیارهایی در اطراف آن در زیر زمین مدفون بوده که با آمدن باران بخشی از این سازه قدیمی و تاریخی و یکی از آثارهای مهم باستانی کوخرد از زیر خاک نمایان می‌شود.

ترنه

تِرِنُه به سازه‌های دایره مانندی گفته می‌شود که در میان رودخانه مهران بخش کوخرد قرار گرفته‌اند که یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان است. ساخت چنین سازه‌هایی کهن در میان آب رودخانه بسیار شگفت‌انگیز است. این قنات‌ها و همچنین ترنه در زمان زرتشتیان که پیش از اسلام در سیبه (نام قدیم کوخرد) زندگی می‌کردند ساخته شده‌است و یکی از آثار باستانی بخش کوخرد است، این بنا در دی ماه ۱۳۸۲ خورشیدی به ثبت آثار ملی ایران رسیده‌است. این ساختمانها آب شیرین را از یک سوی رودخانه شور به سوی دیگر می‌بردند و بخش‌های این سازه از پائین و زیر آب به هم وصل بودند. آب یک رشته از این قناتها به‌وسیله «ترِنه» به آن سوی رودخانه مهران برده می‌شده و به زمینهای کشاورزی می‌رسیده‌است.

قلعه‌های شهرسیبه

شهر سیبه (کوخرد) دارای سه قلعه مهـم بوده‌است:

قلعه سیبه

دژی تاریخی است در دهستان کوخرد که یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. قلعه سیبه مقر حاکم قلمرو سیبه در زمان زرتشتیان (گورها) بوده‌است که بر این منطقه حاکم بوده‌اند.

قلعه آماج

قلعه آماج، یکی از دژهای تاریخی منطقه کوخرد است. این قلعه در زمان حکومتی سیبه بر منطقه وجود داشته‌است و قرارگاه لشکر حاکم سیبه بوده‌است.

قلعه توصیله

قلعه توصیله یکی از قلعه‌های سه‌گانه و تاریخی کوخرد است. پیشینیان کوخرد یعنی منطقه تاریخی سیبه در نگهداری و نگهبانی از جان و مال و چاه‌ها و نخلستان‌ها و کشتزارهای خود در دو رشته کوه‌های شمالی و جنوبی کوخرد قلعه‌ها و استحکاماتی داشته‌اند که هنوز آثار آنها باقی‌مانده‌است. دژی به نام قلعه توصیله در قله کوه پَرِ توصیله در گری زامردان در کوه ناخ در شمال کوخرد ساخته بوده‌اند. در روزگار حکمران وقت سیبه بر منطقه نگهبانانی در این قلعه نظارت ورود و خروج وراهای قلعه سیبه و منطقه را به عهده داشته بوده‌اند و به حکم موقعیت قلعه که بر فراز قلهٔ کوهی بلند قرار داشته بود تمام منطقه سیبه و راه‌های پیرامون آن به‌وسیله دیده‌بان‌ها نظارت می‌شده‌است^.

بازار سیبه

منطقهٔ کوخرد دارای یک بازار بزرگ بنام «بازار سیبه» بوده‌است که خرابه‌های این بازار هنوز در یک کیلومتری کوخرد از طرف مغرب به چشم می‌خورد. همچنین خرابهای خانه‌های سیبه که از سنگ و ساروج ساخته شده بوده‌اند، در اثر سیل سال ۱۳۷۱ خورشیدی در درواه شمو که سابقاً به نام درواه (عالی) معروف بود از زیر خاک بیرون آمده بود. بازار سیبه یک بازار بسیار بزرگ به شکل مستطیل بوده‌است که از شمال به‌طرف جنوب، این بازار در دره عالی قرار داشته، که آثارش هنوز باقی‌مانده‌است.

اهالی کوخرد در زمان قدیم به شغل کشاورزی و دام پروری مشغول بوده‌اند، آثار وشواهد موجود نشان می‌دهد که زندگی روستائی وتلاشها وفعالیتهای تولیدی کشاورزی از روزگار پیش و حتی قبل از اسلام در منطقه کوخرد وجود داشته‌است واین منطقه آباد و بنام «سیبه» معروف بوده‌است.

در کوه‌های شمالی وجنوبی کوخرد دوحلقه چاه قدیمی وجود دارد، یکی در کوه شمالی کوخرد که بنام کوه ناخ معروف است، در دره گری زامردان، ودیگری در کوه جنوبی (کوه زیر) و بنام پشت قلات معروف است.

دهستان فعلی کوخرد جـدید است، ولی ساختمان قدیمی کوخرد که بنام «سیبه» معروف بوده در مغرب دهستان فعلی قرار داشته وبسیار بزرگ بوده‌است که هنوز آثار حمام و برج و بارو وزیر زمین هـا وآب انبارهـایش (برکه) وجـود دارد که بشکل مستطیل می‌باشند واز سنگ وساروج ساخته شده‌است، آب انبار حوض و یا استخر سرپوشیده‌ای است که برای ذخیره آب معمولاً در زیر زمین ساخته می‌شود. در مناطق کم‌آب و کویری آب انبار را از آب باران و یا جویبارهای فصلی پر می‌کنند. آب معمولاً در زمستان ذخیره شده و در تابستان به کار می‌رود. آب انبارها از جمله تأسیسات وابسته به قنات هستند. نحوه ساخت آب انبار، تصفیه و عایق بندی آن با اصول مهندسی و علمی مطابقت دارد. برای تصفیه از روش‌های فیزیکی و شیمیایی استفاده می‌شود. ته نشین شدن مواد زاید، اضافه کردن حجم مشخصی از نمک به منظور تجزیه آن و میکروب کشی توسط کلر آزاد شده، استفاده از ترکیبات آهکی جهت گندزدایی و استفاده از کیسه‌های زغال به منظور بو گیری از جمله این روش‌ها است. آثارهای گوناگون وبقایای قلعه‌ها وخرابه‌های قناتها که در کوه شمالی و جنوبی، وجود دارند از قدیمی بودن این دهستان سخن می‌گویند، نزدیک آثار حمام هـا که قبلاً ذکر شـد چاهـی بعمق ۲۵ متر دیده می‌شود که دارای ساختمان بسیار قدیمی است و بنام چاه عالی معروف است، مردم معتقدند آب آن بسیار شیرین بوده وقبل از اسلام ده آبادی بود که متعلق به زرتشتیان بود است، در کوه‌های شمال کوخرد آثاری مانند قلعه‌هایی وبرج وجود دارد که از زمان گبرهـا به جـا مانده‌است. گویند نام سیبه نام یکی از متنفذین ملوک الطوایفی یهـود یا زرتشتی بوده‌است که ساختمان چاهها و قلعه هـای مذکور به او نسبت داده شـده‌است مانند (قلعه سیبه)، که قبل از اسلام در سیبه (کوخرد) زندگی می‌کرده أند.

پاراو کوخرد

پاراو کوخرد نام دورشته قنات است درغرب وشمال وجنوب دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان واز نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. بقایا و آثار این قناتها هنوز باقی‌مانده‌است. ویکی از آثارهای دوران (ساسانیان) می‌باشد. قنات یا کاریز «در تلفظهای محلی گاه کهریز» نیز نامیده می‌شده‌است. کانالی است که از دیر باز برای مدیریت آب در زمین می‌ساخته‌اند. کاریز یا قنات به رشته چاه که آب یک «مادر چاه عمیق» را برای شرب وکشت وکار به سطح زمین می‌رساند گفته می‌شود. از طرف غرب کوخرد تادشت پاراو دورشته قنات بوده‌است که چاه‌های آن هنوز بنام (قنات پاراو کوخرد) مشهور است، و مردم آنهارا متعلق بدوران پیش از اسلام می‌دانند وبزمان ولایت سیبه تعلق می‌دانند.

سد بز

سد بز، در جنوب رودخانه مهران وزیر تنب جلالی آثار سدی بزرگ وجود دارد که به نام «سد بز» معروف است، این سد در سال ۱۱۰۰ هجری قمری قبیله آل جعفر بنیان کردند، ولی در اثر هجرت بنیادگذاران سد به سوی شارجه وتعمیر نشدن سد و بعلت بارش باران و جمع شدن آب در پشت سد، درسال ۱۳۰۱ هجری قمری سد شکست وبا شکستن سد مردم نخلها وباغ وبستانهایشان را ازدست دادند، آثار این سد بزرگ حکایت از قدیمی بودن کوخرد دارد، ویکی از آثار مهم وتاریخی کوخرد به شمار می‌آید، و در دره بست گز آثاری در سنگ نقش شـده‌است وجـداولی درسنگ حفر شـده که از آثار (حاجی جعفر گَپ) میباشـد در دره بست گز.

از غرب دره کنخور تپه‌ای است بنام پَرحَسِینو دراین تپه تخته سنگ بزرگی وجود دارد، ازوسط این تخته سنگ چشمه آب کوچکی جاری است که حالا ربع اینچ و شاید هـم کمتر آب دارد، در پائین این چشمه یک ظرف ظرف سفالی (احسن تار) از قدیم گذاشته شده‌است که این آب قطره قطره بداخل «احسن» (ظرف سفالی) ریخته می‌شود ودر احسن جمع می‌شود، بیابان گردهـا از این آب استفاده می‌کنند، وجود اینگونه آثار زندگی باستانی و نیز تاریخچه‌های آنها که بصورت داستان سینه به سینه نقل وضبط شد است در اغلب نقاط دهستان کوخرد و روستاهـای توابع آن وجـود دارد که تحقیق درباره آنها از راه پزوهشهای محلی و مطابقت دادن آنها باهـم نکات تاریکی از زندگی مردمی که سالیان پیش دراین منطقه میزیسته‌اند روشن خواهـد نمود که آن خود موضوع کتاب دیگری می‌تواند باشد.

سیبه در دوران قدیم

کوخرد یا (سیبه) در دوران قدیم دارای دو محلهٔ بزرگ بوده‌است که به شرح زیر می‌باشند:

• • محله أول: بنام «محلهٔ بُنجُرون» معروف بوده‌است، اما دربارهٔ وجه تسمیه آن چنین روایت است که می‌گویند ساکنین این محله زبانی خاص داشته‌اند، ومردم سیبه چون نمی‌توانستند زبان این قوم را بفهمند، به این مردمان می‌گفتند «مردمان زبان بنجیری» یعنی زبان این مردمان مانند زبان گنجشک است چون کلمه (بُنجـیر) به لهجهٔ محلی به معنای گنجشک است، که البته زبان گنجشک کسی نمی‌تواند بفهـمد، به همین جهت این محله به (محلهٔ بُنجُرون) مشهور بوده‌است، مردم این محله از هندوها بودند که مذهب آنان هندوئیسم است، که در سیبه (کوخرد) به آنها می‌گفتند گبرها (گورها) این گبرها زرگر بودند و به طلاسازی اشتغال داشتند ومالک زمین نیز بودند وآثاری از ایشان برجـای مانده ویکی از این آثار جا خرمنی است بنام جـا خرمن بمبئی، در این جـا خرمن مردم جو و گندم (خَرمَن) می‌کردند و بمبئی شـهـری بسیار بزرگ وپایتخت تجاری هندوستان است.

اما موقعیت «محلهٔ بُنجُرون» درجـای خانه بهداشت کنونی بوده‌است تاخرابه هـای «خانه مَدحَسَن خانی» که معروف است به (پَرَکن) مدحسن خانی، و در جـنوب برکه (شیخ) واقع می‌باشد، ودر امتداد مدرسه راهنمایی پسرانه تارسیده به پشت خانه ایوب، واز غرب خانه ایوب از پشت خانه احمد حاجی عبداللطیف از طرف شمال قسمتی از خرابه هـای محلهٔ بُنجُرون است.

خانه‌های قدیمی با سبک خاصی ساخته بودند، و زمینهای جـوکاری که از طرف غرب و جنوب غربی «خانه احمد حاجـی عبداللطیف» است و به زمین (پرکن) معروف است قسمتی از خرابه هـای محلهٔ بُنجُرون به شمار می‌آید، قبرستان محلهٔ بنجـرون درجایی که مدرسه جامی بنیان شده‌است بوده‌است، این قبرستان‌ها وقتی که مأموران از طرف دولت آمده بودند که جای مدرسه جـامی تعیین کنند توسط مردم خراب شد، مردم رفته بودند که جـای مدرسه انتخاب کنند، و بچه هـای (مکتبخانه) را به آنجا بردند که سنگ وریگ از محوطهٔ مدرسه جمع کنند، آن زمان بچه هـا در مکتب خانه ملا سید عبدالله سید رضا درس می‌خواندند، این واقعه در زمستان سال ۱۹۶۶ میلادی رخ داده‌است، چنانکه یک شاهد عینی می‌گوید: من درست یاد دارم که آنجا قبرستان وجود داشت، دراین موقع مرحوم آقای عبدالله حاجـی رضا آگاهـی در یک لباس سربازی جلو بچه هـای مکتب خانه بامشق نظامی راه می‌رفت، این قبرستانها بنام قبر (لوره) پیش مردم کوخرد معروف بود، وبعد از اینک این قبرهـا از بین می‌برند ساختمان مدرسه جـامی در آن محوطه بنیان می‌کنند، که تاکنون پابرجا مانده‌است ودانش آموزان درآن درس می‌خوانند. خوش بختانه یادداشت قسمتی از این واقعه در دفتر خاطرات یکی از کوخردی‌ها که در آن زمان از شارجه به کوخرد آمده بوده‌است ثبت شده‌است، این اطلاعات به «محلهٔ أول» که به (محلهٔ بُنجُرون) معروف بوده‌است تعلق دارد.

• • محلهٔ دوم: یکی از مراحل مهم تاریخ قدیم کوخرد به شمار می‌آید، گفته شده‌است که یک محلهٔ بزرگ بنام( سیبا) یا ( سیبه) بوده‌است، حدوداً منطقه‌ای بوده از طرف چاه عالی نزدیک «برکه گرد» (البته درآن زمان برکه گرد وجـود نداشته وبعداً درست شده‌است) تا رسیده به «برکه هیل ومیخکی» ودر امتداد (درواه عالی) که حالا به درواه شمو معروف است، از طرف مغرب (قبله) «زیارت سید مدی احمد»، هنوز آثار تنب خاک جای شالوده‌های آن به چشم می‌خورد واز طرف مشرق (لوز) از وسط محلهٔ بُنجُرون که آثار آن هنوز باقی‌مانده‌است، و بنام (پَرَکُن) معروف است، و ازطرف جنوب ازبند آماج که حالا جـای نخلهای حاجـی غلوم وبند علی قصاب است، وقسمتی از زمین فوتبال (جاه خرمن سابق) که بچه‌ها آنجا فوتبال بازی می‌کنند، اما ازطرف شمال از «برکه لکشور» و «برکه هیل و میخکی» و چند برکه‌های (دراز) که آثار آنها ازطرف مشرق برکه لکشور باقی‌مانده‌است. همانطور که قبلاً گفتیم قوم سیبه قبل از اسلام زندگی می‌کردند وبت پرست بودند، که البته جـای عبادت شان معبد یا (عبادتگاه) بوده‌است، این معبد ازطرف شمال برکه‌ای که (برکه وه مسجـد) نام دارد قرار داشته‌است، ولی در اصل نام این برکه (برکه وه معبد) بوده‌است نه برکه وه مسجـد، چون قوم سیبه مسلمان نبودند وجـای عبادت گاه‌شان معبد بوده‌است نه مسجد.

بعد از دخول دین اسلام در اقلیم فارس، مردم سیبه یک پارچه دین اسلام پذیرفتند و دین اجدادشان که (گوری یا زرتشتی بود) رها کردند، و معبدشان نیز به مسجد تبدیل کردند، همچنین برکه‌ای که درجـوار معبد بود به برکه مسجد تبدیل نام یافت، که از آن به بعد می‌گفتند (برکه وه مسجـد)، البته آثار این معبد که بعداً به مسجـد تبدیل شد تاچند سال بعد هم وجـود داشته بود، وبعد از اینکه مسجد جامع قدیمی کوخرد که بنام (مسجـد جامع قبله) معروف بود بنیان کردند نیز آثار مسجـدی که به روی خرابه‌های معبد سیبه درست کرده بودند برجای مانده بود ولی در اثر سیل درواه شمو کم کم آثار این مسجـد به کلی ناپدید شد. همچنین یکی از جاهای قدیمی وتاریخی کوخرد محوطه‌ای بوده‌است که بنام بون خیر مشهور بوده‌است.

مسجد جامع قبله

مسجد جامع قبله نام مسجدی است واقع در دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک استان هرمزگان ایران. این مسجد در سال ۱۳۱۰ هجری قمری ساخته شده‌است. ومبلغ یک هـزار (۱۰۰۰) تومان خرج مسجد شده بوده‌است، واستادی که مسجـد بنیان کرده بود حاجی ملا محمد شریف کاظم نام داشته‌است، وامام مسجد بنام حاجی ملا مصطفی کوخردی معروف بوده‌است، که ایشان جَّد حاجی ملا مصطفی کهتوئی کوخردی هستند وتاسال ۱۳۳۰ هجری قمری امامت مسجـد بر عهده داشته بوده أند، ودرماه رجب سال ۱۳۳۰ هجـری در گذشته‌است. مسجـد قبله یک تحفه فنی معماری اسلامی وتاریخی بوده‌است ویکی از آثار باستانی کوخرد به شمار می‌آمده‌است، همچنین دربغل برکه که به (برکه وه مسجـد) معروف است یک درخت گز بزرگی وجـود داشته بوده‌است (که البته حالا این درخت وجـود ندارد)، این درخت بنام «گز سیبه» معروف بوده‌است، ازاین ماجـراهـا هشتاد در صد کوخردیها اطلاع دارند وباز گو می‌کنند.

چاه چرخ گاوی

چاه چرخ گاوی یا در گویش بومی لارستانی و کُوخِردی گاو و گوچـه یکی از ابزار آبیاری ابتکاری و جـالب است که سالیان دراز برای تأمین آب کشاورزی در جنوب ایران بویژه در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان معمول بوده‌است، اهـمیت این روش در آن است که با یک سیستم ساده نیروی محرک گاو را که در جهت افقی است در یک جهت عمودی که صرف بالا آوردن مشک سی لیتری آب از درون چاه می‌شود تبدیل می‌نماید.

چاه چرخ گاوی یا (گاو و گوچه) همانطور که به گویش محلی آن را می‌نامند، ابتکاری بسیار شگفت انگیر وجالب از دوران پیشین در منطقه بستک هرمزگان و به ویژه سیبه قدیم بوده‌است. این ابتکار تنها وسیلهٔ آن دوران برای تهیهٔ آب بوده‌است که بوسیلهٔ مردمان زحمت کش منطقه به وجود آمده بوده‌است. نیاز آب در این منطقهٔ گرمسیری مردم را وادار کرده بود که دست به چنین ابتکاری جالب بزنند و چاه‌های چرخ گاوی را ایجاد نمایند، در آن دوران تنها مصدر آب در منطقه به اضافهٔ قنات از چاه چرخ گاوی بوده‌است که این أخیر بوسیلهٔ نیروی گاو و گاویار آب از قهر چاه به بالا کشیده می‌شده‌است و مورد استفاده مردم وآبیاری باغ‌ها و محصولات کشاورزی قرار می‌گرفته‌است. در حال حاضر این روش و این ابتکار جالب آبیاری به گوشهٔ فراموشی سپرده شده‌است، و شاید به کلی نابود وناپدید گردیده‌است، وموتورهای برقی و پمپ آب جای آنها هارا گرفته‌است، منتهی در بعضی جاها آثاری از آن برجای مانده‌است که بصورت مخروبه ومتروکه دیده می‌شود، وجود آثار این ابتکار جالب و این روش آبیاری در منطقه، امروزه یکی از آثارهای باستانی منطقه به شمار می‌آید، ودر فرهنگ مردم منطقه نقش مهمی دارد^.

قابل ذکر است که کشاورزی، دامداری سنتی، مرغداری و صنعتی از جمله بخش‌های فعال اقتصادی این دهستان است، مرغداری کوخرد یکی از بزرگ‌ترین مرغداریهای منطقه‌است، در سال ۱۳۶۸ خورشیدی به عنوان تولید کنند نمونه کشور شناخته شده‌است.