گیاه استبرق که به نامهای سیب سدوم (sodom apple) و خسک یا پاگیر (calotrope)، کتان فرانسوی، گل تاجی کوچک (نام انگلیسی)، ابریشم دریایی، بومبا (اسپانیایی)،درخت ابریشم و بوئیس کانون (bois canon : به زبان فرانسوی) نیز نامیده می شود.
استبرق (به انگلیسی: Milkweed) یا خرگ، از گیاهان دولپهای میباشد که تا کنون بیش از ۱۴۰ گونه از آن شناخته شدهاست.این گیاه از راسته گلسپاسیسانان و از خانواده استبرقسانان است.شیره استبرق حاوی آلکالوئیدها، لاتکس یا کائوچو و چندین ترکیب پیچیده از جمله کاردنولید (به انگلیسی: cardenolide) میباشد که برخی از گونههای آن سمی شناخته شدهاند. کارل لینه گیاهشناس و پزشک سوئدی و پایهگذار نظام امروزی طبقهبندی گیاهان و جانوران به دلیل استفادههای گوناگون دارویی استبرق این گیاه را اسقلبیوس (خدای شفای یونان) مینامید.
گردهافشانی در این گیاه به یک روش غیر معمول انجام میشود. گرده بیشتر از آنکه به صورت تک دانه و چهار دانه باشند همانطور که اغلب به اتفاق گیاهان اینگونهاند در ساختار پیچیده ی گروهی دسته بندی میشود که به آنها پولینیا میگویند. دهانههای یک گل که حشراتی چون زنبور عسل، زنبور وحشی و پروانهها را در خود میخواند، به پنج شکافی که توسط پرچمهای یک گل درست شدهاست میلغزنند. پایه ی پولینیا به صورت مکانیکی به حشره متصل میشود در حالی که یک جفت از کیسههای گرده را با خود هنگامی که گرده افشان یا حشره پرواز میکند با خود میکشد. گرده افشانی توسط یک فرایند وارونه تحت تاثیر قرار میگیرد که در آن یکی از پولینیاها در شکاف یکی از پرچمها به دام میافتد. گونه ی از استبرق بذرهای خود را در فولیکول تولید میکند. بذرها که در ردیفهای روی هم بنا شدهاند که دارای رشتههای میلهای شکل ابریشمی که به نام پاپوس، ابریشم یا ابریشم خام آن را میشناسند. فولیکول بذرها را رسیده و به دو نیم تقسیم میکند که هر کدام توسط تعدادی پاپوس خشک به وسیله ی وزش باد حمل میشوند.که نوعی انتشار دانه است.
ین گیاه دائمی، درختچه ای و همیشه سبز و دارای چوب نرم می باشد، تعداد ساقه ها و شاخه های استبرق محدود و برگهای آن ساقه آغوش بوده، پوست این گونه کرکدار، شیاردار برنگ خاکستری روشن است.در صورتی که برگها و یا ساقه استبرق قطع گردند یک شیره سفید رنگ از ان جریان می یابد.
ریشه های استبرق در خاکهای شنی بیابانی هندوستان از عمق ۷/۱ تا ۳ متر دیده شده است . برگهای این گونه متقابل، مستطیلی تا تخم مرغی وارونه متمایل به دایره ای بوده، نوک برگ مثلثی کوچک و کند و دارای دمبرگ خیلی کوتاه درزیر محل درآغوش گرفتن برگ به ساقه می باشد.پهنک برگ سبز تیره تا سبز روشن با رگبرگهای تقریبا سفید رنگ ، به طول ۷ تا ۱۸ و عرض ۵ تا ۱۳ سانتیمتر می باشند.
برگها تقریبا چرمی و پوست آن از موهای نرم کوتاهی پوشیده شده است . گل آذین بصورت خوشه چتری که در انتهای شاخه ها باریک (ترکه ها) ظاهر می شوند .گلها به شکل زنگ با ۵گلبرگ بطول ۴تا۵ میلیمتر،گوشتی و با رنگهای متغییر از سفید تا صورتی که اغلب لکه های بنفش نیز در آن مشاهده می شود.
میوه ها فولیکول ، متورم تخم مرغی شکل است که وقتی رسیده می شوند از وسط شکافته می شوند.بذر استبرق نیز قهوه ای ، پرزدار با موهای سفید رنگ می باشد.
این گیاه از نظر شیمیایی مورد بررسی قرار گرفته است و دارای کارنولیدهای لاتکس در برگها، تریترپنوئیدها، آنتی سیانین ها از گلها، هیدروکربنها می باشد.
اثرات دارویی:
برگ، لاتکس و ریشه های گیاه برای درمان نیش مار و عقرب به کار می رود، و ریشه به عنوان عامل گوارشی توصیه می شود و در درمان اسهال خونی، وبا، سوءهاضمه و میگرن کاربرد دارد.
کالوتروپین جدا شده از لاتکس و ریشه ها مانع از اسپرماتوژنسیم در نرها می شود و سقط جنین را در خرگوشها و موشها کاهش می دهد و به عنوان دارو برای زخمها و لکهای صورت ، سوختگیها، سرفه های سخت، آسم و گوش درد، اگزما، التهابات پوستی و غیره به کار می رود.
تا به حال معلوم شده است که این گیاه منجر به تحریکات پوستی شده و شیرابه این گیاه هنگام تزریق باعث التهاب شدید می شود اما روش دقیق اثر التهاب آوری آن شناخته نشده است. در مطالعات از نظر داروشناختی معلوم شد که با استفاده از شیرابه ی این گیاه در پنجه موش آزمایشگاهی التهاب کاهش یافته است و نقش هیستامین موجود در لاتکس در کاهش التهاب مشخص شده است و این کاهش التهاب ناشی از آمینه های بیوژنیک بوده است.
نظرات ارسال شده